Bệnh lý, Bệnh trẻ em, Góc sức khỏe
Rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì biết càng sớm càng tốt
Th5
Rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì không nguy hiểm và thường chỉ xảy ra tạm thời. Tuy nhiên hiện nay, các biểu hiện của tình trạng này như dậy thì sớm ngày càng trở nên phổ biến và đáng báo động. Do đó, rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì là vấn đề thiết nghĩ các bậc phụ huynh biết càng sớm sẽ càng tốt để chủ động phòng ngừa cho các con mình.
1/ Rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì là gì?
Dậy thì là giai đoạn mà bất cứ đứa trẻ nào cũng sẽ phải trải qua để trưởng thành. Những thay đổi về mặt thể chất cũng như cảm xúc của trẻ trong giai đoạn này chịu sự tác động của các hormone nội tiết tố. Tuỳ thuộc bé gái hay bé trai, những hormone này sẽ hoạt động trên những bộ phận khác nhau của cơ thể.
- Với bé trai, testosterone là hormone gây ra hầu hết các thay đổi. Thường thấy gồm: dương vật dài và rộng, tinh hoàn bắt đầu to hơn, cơ thể bắt đầu mọc lông, râu, vai rộng hơn, giọng trầm, ngực phát triển…
- Với bé gái, estrogen là nhóm hormone đóng vai trò chủ đạo. Các thay đổi cơ thể thường thấy như ngực nở, có núm vú, thỉnh thoảng đau nhức, hông to, có kinh nguyệt, phát triển về cân nặng, mụn trứng cá…
Độ tuổi và các biểu hiện dậy thì của từng bé không hoàn toàn giống nhau, có trẻ dậy thì sớm, có trẻ lại muộn hơn một chút, điều này không có gì phải lo ngại Theo tiến trình phát triển thông thường, giai đoạn dậy thì thường từ 7-13 tuổi với bé gái và 9-15 tuổi đối với các bé nam.
Ở giai đoạn dậy thì các hormone sẽ được sản xuất dồi dào nhất. Đây là một trong những giai đoạn mà các thay đổi và biến động của hormone trong cơ thể diễn ra mạnh mẽ, dễ dẫn đến tình trạng mất cân bằng hay còn gọi là rối loạn nội tiết tố. Sự mất cân bằng này sẽ không sao nếu chỉ xảy ra tạm thời, tuy nhiên nếu kéo dài sẽ dẫn đến những ảnh hưởng xấu và nhiều hệ lụy nghiêm trọng.
Rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì xảy ra ở cả bé giá và bé trai, tuy nhiên trong khuôn khổ bài viết này chúng ta sẽ đề cập về rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì.
2/ Nguyên nhân gây rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì
Có nhiều hormone tác động đến giai đoạn dậy thì ở các bé gái. Tuy nhiên, rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì thường để ám chỉ sự mất cân bằng nồng độ hormone estrogen trong cơ thể.
Nguyên nhân dẫn đến mất cân bằng nội tiết tố nữ tuổi dậy thì phần lớn là do PCOS (Polycystic Ovary Syndrome) – buồng trứng đa nang, rối loạn nội tiết thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Khoảng 2,2-26,7% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản (15-44) mắc phải hội chứng này. Các triệu chứng phổ biến của PCOS bao gồm mụn trứng cá, tăng cân và các mảng da sẫm màu ở sau gáy, bên trong đùi và nách. PCOS cũng có thể gây ra sự phát triển quá mức của lông sẫm màu trên mặt, lưng và bụng và kinh nguyệt không đều hoặc ra nhiều.
Ngoài ra, trục trặc của tuyến nội tiết cũng là nguyên nhân dẫn đến rối loạn nội tiết tố ở tuổi dậy thì. Các tuyến nội tiết là những tế bào chuyên sản xuất, lưu trữ và giải phóng hormone vào máu. Có một số tuyến nội tiết nằm khắp cơ thể kiểm soát các cơ quan khác nhau, bao gồm buồng trứng, tuyến thượng thận, tuyến yên, tuyến tùng, vùng dưới đồi, tuyến giáp và tuyến tụy. Bất cứ điều gì không ổn với bất kỳ tuyến nào trong số này đều có thể gây mất cân bằng nội tiết tố ở tuổi vị thành niên.
3/ Biểu hiện rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì
Các biểu hiện phổ biến của chứng rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì bao gồm kinh nguyệt không đều, người mệt mỏi, thay đổi tâm trạng quá mức, ủ rũ tột độ, tăng cân và mọc râu ria nhiều. Ngoài ra còn có các biểu hiện ít phổ biến hơn có thể kể đến gồm:
- Táo bón hoặc đi tiểu thường xuyên hơn
- Da khô
- Khuôn mặt sưng húp hoặc tròn
- Giảm cân hoặc tăng cân không giải thích được
- Tăng hoặc giảm nhịp tim
- Yếu cơ
- Đi tiểu thường xuyên
- Đau hoặc cứng cơ hoặc khớp
- Rụng tóc hoặc tóc mỏng, dễ gãy
- Rất nhanh đói, khát nước
- Trầm cảm hoặc lo lắng
- Mờ mắt
- Đổ mồ hôi, người hay nóng bừng
- Một bướu mỡ giữa hai vai
- Vết rạn da màu tím hoặc hồng
- Thèm đường, đồ ngọt quá mức
- Đau đầu
- Sương mù não
- Mất ngủ thường xuyên
Các bậc phụ huynh lưu ý, trong một số trường hợp các dấu hiệu của rối loạn nội tiết tố tuổi dậy thì nói chung không quá rõ rệt, thậm chí khó có thể nhận ra nếu các bé không chia sẻ. Chính vì vậy trong giai đoạn này các bậc phụ huynh cần quan tâm, để ý và chia sẻ với con để sớm nhận diện tình trạng, từ đó có phương án điều trị sớm và hiệu quả.
Tuỳ vào các hormone liên quan và mức độ nghiêm trọng của tình trạng các bác sĩ chuyên khoa sẽ có phương pháp điều trị phù hợp. Nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng. Đối với các bé gái sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe sinh sản sau này.
4/ Làm thế nào để phòng ngừa rối loạn nội tiết tố nữ ở tuổi dậy thì
Thực tế rối loạn nội tiết tố nữ trong giai đoạn dậy thì không thể ngăn ngừa, vì nó là bản chất của giai đoạn này. Điều các bậc phụ huynh cần chú ý là quan sát sự thay đổi về mặt thể chất lẫn tinh thần của con để sớm phát hiện biểu hiện bất thường. Đồng thời nên cho trẻ khám sức khỏe định kỳ. Bên cạnh đó, xây dựng một lối sống lành mạnh là các hiệu quả để tối ưu hoá sức khoẻ của các con, giúp nội tiết tố ở mức cân bằng.
Tập thể dục thường xuyên và khoa học
Vận động đều đặn, khoa học, đa dạng các môn thể thao như chạy bộ, bơi lội, bóng rổ… là phương pháp hiệu quả để cơ thể phát triển khoẻ mạnh, tăng trưởng toàn diện về thể chất. Đồng thời đây cũng là phương pháp để duy trì cân nặng của cơ thể, giúp ngủ ngon hơn, giảm các căng thẳng của giai đoạn tuổi dậy thì.
Ăn uống lành mạnh, bổ sung thực phẩm giàu estrogen
Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh giúp các con có một sức khỏe tốt, đồng thời hỗ trợ cân bằng nội tiết tố. Thực đơn của các bé nên đáp ứng đủ dinh dưỡng, đa dạng thực phẩm. Đồng thời nên bổ sung các thực phẩm có chứa các chất tương tự như estrogen như đậu nành để tăng cường estrogen một cách tự nhiên.
Ngoài ra, các bậc phụ huynh nên chú ý, tránh để các bé tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, các chất độc hại, khói thuốc, chất kích thích…
Dậy thì là giai đoạn cực kỳ nhạy cảm cần được các bậc phụ huynh quan tâm nhiều hơn cả về mặt sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Mong rằng những chia sẻ trên phần nào giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về rối loạn nội tiết tố nữ tuổi dậy thì từ đó chủ động chăm sóc sức khỏe con mình tốt hơn.
